Wewnętrzny system zarządzania jakością
Co to tak naprawdę oznacza system zarządzania jakością i bezpieczeństwem?
W jakim zakresie powinien być wdrożony?
Czy może już posiadacie ten system?
Aby odpowiedzieć sobie na te pytania powinniśmy wyjść od opublikowanych ogólnych kryteriów dot. wewnętrznego systemu zarządzania jakością i bezpieczeństwem, a następnie skomponować z nich plan wdrożenia, czyli przełożyć je na logiczny ciąg działań do wykonania. No to zaczynamy:
- Zidentyfikuj obszary priorytetowe dla poprawy jakości i bezpieczeństwa udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej.
czyli, przeprowadzamy analizę słabych i mocnych stron jednostki medycznej poprzez ocenę aktualnego poziomu zapewniania bezpiecznej opieki pacjentom. Następnie identyfikujemy szanse i zagrożenia, które występują w naszym otoczeniu w kontekście m.in. potrzeb zdrowotnych, aspektów prawnych, rozwoju technologii, czy też aspektów ekonomicznych. W celu uporządkowania wyników analizy można wykorzystać klasyczną analizę SWOT. Ostateczny efekt tego etapu to określenie najważniejszych kierunków rozwoju systemu zarządzania w kontekście poprawy jakości naszych działań przekładających się na bezpieczeństwo pacjentów. Należy skupić się na kilku deficytowych obszarach (procesach), których udoskonalenie spowoduje największą korzyść (dźwignię) dla poprawy jakości. Na koniec tego etapu zapisujemy wybrane kierunki w POLITYCE JAKOŚCI lub STRATEGII NA RZECZ JAKOŚCI (np. rozwijamy opiekę okołooperacyjną w celu zapewnienia bezpiecznej i skutecznej opieki nad naszymi pacjentami, osiągając równocześnie wymierne korzyści finansowe dla szpitala). Konkretyzując ogólne kierunki rozwoju, określamy mierzalne CELE JAKOŚCI (np. zmniejszenie z X do Y liczby dni przedłużonych pobytów u pacjentów hospitalizowanych w oddziałach zabiegowych), a następnie komunikujemy je naszym współpracownikom.
- Określ kryteria i metody potrzebne do zapewnienia skutecznego nadzoru nad jakością i bezpieczeństwem udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej
na tym etapie należy zapewnić pracownikom niezbędną wiedzę do skutecznego działania. Do tego celu służą nasze standardy (procedury i instrukcje), które wskazują naszym pracownikom, co mają robić, w jaki sposób mają wykonywać swoje zadania oraz kiedy powinni je realizować. Opracowywanie standardów powinno być poprzedzone, mapowaniem procesów, określeniem struktury organizacyjnej (podziałem odpowiedzialności i uprawnień). Dopiero po zapewnieniu spójności pomiędzy MAPĄ PROCESÓW i STRUKTURĄ ORGANIZACYJNĄ, należy przejść do opisywania naszych procesów w PROCEDURACH i INSTRUKCJACH (np. Procedura przyjęcia pacjenta w trybie planowym do szpitala). Wyznacznikiem do opracowywania naszych standardów są cele jakości, które mówią nam o wymaganiach i oczekiwaniach naszych pacjentów (określone w poprzednim etapie) oraz wymagania prawne (których w naszej branży nie brakuje). Posiadając opisane procesy, należy sprawdzić czy są skutecznie realizowane i tutaj odnosimy się do oceny. Zadajemy sobie pytanie, czy cele jakości wyznaczone w pierwszym etapie zostały osiągnięte (np. Czy zmniejszyliśmy liczbę dni przedłużonych pobytów?). To właśnie wynik pomiaru celów jakości odpowie nam, czy nasze procesy są skuteczne, a pacjenci mają zapewnioną bezpieczną i skuteczną opiekę.
- Wdrażaj rozwiązania służące identyfikacji ryzyk wystąpienia zdarzeń niepożądanych i zarządzaj tymi ryzykami w ramach udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej.
nie można zarządzać ryzykami, jeżeli nie masz określonych celów jakości. Jak wiadomo cele powinny być jasno sparametryzowane, co oznacza, że powinny spełniać wszystkie pięć podstawowych elementów wyrażonych z zasadzie SMART (tzn. specyficzne, mierzalne, osiągalne, realistyczne, określone w czasie). Kiedy masz określony cel, to dopiero wtedy możesz zadać sobie pytania: co zagraża jego osiągnięciu lub jakie szanse można wykorzystać, aby skutecznie go zrealizować. Bardzo dobrym narządzeniem do oceny ryzyka jest analiza BOW-TIE, która jest typowo dostosowana do podejścia procesowego w schemacie myślenia przyczynowo skutkowego (które daje odpowiedzi na pytania co z czego wynika i do czego prowadzi). Efektem tego etapu powinna być identyfikacja naszych słabych punktów (ryzyk) w procesie (opisanych w procedurach i instrukcjach) i określenie działań zabezpieczających nas przed ich wystąpieniem (np. uruchomienie konsultacyjnego gabinetu anestezjologicznego kwalifikującego pacjentów do planowych zabiegów operacyjnych). Działania te powinny zwiększyć prawdopodobieństwo osiągnięcia celów jakości. Na tym etapie powinniśmy uruchamiać PROJEKTY POPRAWY JAKOŚCI, czyli skoordynowane przedsięwzięcia ukierunkowane na zwiększenie bezpieczeństwa naszych pacjentów.
- Okresowo monitoruj i oceniaj jakość i bezpieczeństwo udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej.
- Monitoruj zdarzenia niepożądane (znacznie więcej w kolejnym artykule).
posiadając określone cele jakości, opracowane plany działań (zawierające niezbędne zadania jakie należy wykonać, aby cel został osiągnięty) rozpoczynamy okresową weryfikację, czy zmierzamy w wyznaczonym kierunku. W przypadku, gdy nasze działania nie idą w pożądanym kierunku (nie osiągamy celu), wtedy naturalnie chcemy poznać przyczynę tego stanu rzeczy. Tutaj warto skorzystać z WYKRESU ISHIKAWY w korelacji z 5xDLACZEGO. Zastosowanie tych metod powinno doprowadzić nas do przyczyny źródłowej, czyli odpowiedzieć nam na pytanie dlaczego nie osiągnęliśmy zakładanego celu. Posiadając tą informację w kolejnym kroku uruchamiamy PROJEKT POPRAWY JAKOŚCI, którego efekty powinny przyczynić się do zwiększenia szansy na osiągnięcie wyznaczonego celu jakości. Tym samym wracamy do początku naszych rozważań o wewnętrznym systemie zarządzania jakością i bezpieczeństwem, czyli do odpowiedzi na pytanie, czy osiągamy skutecznie długofalowe kierunki rozwoju określone w POLITYCE JAKOŚCI lub STRATEGII NA RZECZ JAKOŚCI.
- Prowadź badania opinii i doświadczeń pacjentów.
powyższe działania – czyli ustalenie kierunku rozwoju w zakresie bezpiecznej opieki, wyznaczenie celów jakości, podjęcie działań doskonalących w oparciu o ocenę ryzyk – ostatecznie zostaną zweryfikowane przez pacjentów w ocenie tego jak przebiegał ich pobyt w szpitalu, czy trakcie wizyty ambulatoryjnej. Tutaj z pomocą przychodzi nad projekt PASSAT IKP prowadzony przez Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia, przy pomocy którego możemy skutecznie uzyskać informację zwrotną o tym jak „pacjent widzi to co robimy” w kontekście podejmowanych przez nas działań na rzecz jakości.
- Zapewnij szkolenia służące uzyskaniu i podnoszeniu kompetencji personelu w zakresie jakości i bezpieczeństwa udzielanych świadczeń.
ten element powinien być integralną częścią każdego etapu opracowywania i wdrażania wewnętrznego systemu zarządzania jakością i bezpieczeństwem. Brak aktualnej wiedzy (zawartej w procedurach i instrukcjach) naszego personelu o tym co mają robić, w jaki sposób mają realizować swoje zadania, a także brak świadomości zagrożeń wynikających z wykonywanych działań bezpośrednio przyczynia się do materializacji ryzyk i tym samym staje się przeszkodą w osiągnięciu wyznaczonych celów jakości. Tym samym ten etap ma kolosalne znaczenie dla powodzenia projektu zapewnienia bezpiecznej i skutecznej opieki nad pacjentami. Dodatkowo należy tutaj rozważyć włączanie pracowników do prowadzonej analizy ryzyka w ich procesach (budowania świadomości konsekwencji podejmowanych działań) oraz szkolenia z zakresu umiejętności rozwiązywania problemów (w kontekście uruchamiania schematów myślenia przyczynowo skutkowego).
Marcin Bugała